5. Czasownik
5f. Nieosobowe formy czasownika. Imiesłowy
5f.1.
Kolejno: wyobrażali: wyobrażać, wyobrażano, wyobrażający, wyobrażany, wyobrażając, —;
pominął: pominąć, pominięto, pomijający, —, pominąwszy
5f.2.
jęczeć, beczeć, skomleć, pryskać, gwizdać, szczekać, pilić, wykrzykiwać, chrapić, dzwonić, bębnić, gruchać, piskać, skrzypić, plegotać, piskotać, strukać, ksykać, mówić, śpiewać, wyć, mieć, odpowiadać
5f.3.
Przymiotnikową formę czasownika nazywamy imiesłowem przymiotnikowym, np. Rozmakająca droga utrudnia rowerzystom jazdę. Przysłówkową formę czasownika nazywamy imiesłowem przysłówkowym, np. Pędził na czele peletonu, spodziewając się zwycięstwa.
5f.4.
Imiesłowy przymiotnikowe czynne: uczący, myjący, czytający, rozmakający; imiesłowy przymiotnikowe bierne: uczony, myty, czytany; imiesłowy przysłówkowe współczesne: ucząc, myjąc, czytając, rozmakając; imiesłowy przysłówkowe uprzednie: umywszy, przeczytawszy, rozmókłszy.
5f.5. kłócący się, próżnujący
5f.6.
Kolejno: służącym, używany, napędzany, opadające, wprawiany, skonstruowany, wykorzystujący, uzyskiwaną, oparty
5f.7.
a) była, miała, głosiła: cz. przeszły, 3. os., lp., rodz. żeński
wiedzieli, stracili, postanowili, uświetnili, ofiarowali: cz. przeszły, 3. os., lm., rodz. męskoosobowy
padł: cz. przeszły, 3.os., lp., rodz. męski
będzie, pozbawi: cz. przyszły, 3. os., lp., rodz. męski
b) (1) wydać; (2) mieszkająca; (3) posłyszawszy
5f.8.
Kolejno: zauważony, oglądany, obejrzany, trafiony, tonący, przynoszącą, składający, biorący
5f.9.
Stojąc, milczał. Idąc, kulał. Siedząc, czytał. Skończywszy, wstał. Wyjrzawszy przez okno, zawołał psa. Otworzywszy drzwi, ujrzał ojca.
5f.10.
Dzięcioł należy do drapieżników jawnie napadających na swą zdobycz. Sikorki, piszcząc i szczebiocąc, prowadzą zawzięte łowy na komary poszukujące cienia. W gąszczu młodych drzew odyniec zakłada legowisko, spodziewając się wytchnienia przed ludzką napaścią. Wszystkie stworzenia, żyjące w lesie i bojące się wspólnego wroga, mimowolnie wchodzą w solidarny związek. Usłyszawszy wrzask sójki, mają się na baczności i zając pod krzakiem, i wiewiórka na gałęzi.
5f.11.
Kolejno: eksperymentując, pompując, montując, komponując, koncertując, zaplombowawszy, podstemplowawszy, wyremontowawszy, zbombardowawszy, skompletowawszy
Od czasowników dokonanych można tworzyć tylko imiesłowy uprzednie, a od niedokonanych – współczesne
5f.12.
Czasowniki osobowe: cierpiał, wysłał, szarpał, odrastała, miałaby, zgodziłby się, zjawił się, bądź, rzekł, niech się skończą, stań się;
czasowniki odmieniające się przez przypadki: przykuty, nieugiętego, skutego, pozdrowiony;
czasowniki nieodmienne: widząc, trwać, pójść
5f.13.
Kultura stworzona przez starożytnych Greków należy do największych osiągnięć ludzkości. Chrzest przyjęty przez Mieszka I w 966 r. związał Polskę z kulturą Zachodu. Zamki budowane przez królów na granicy strzegły bezpieczeństwa państwa.
5f.14.
Czasowniki osobowe: doprowadziła, obejmowała, stanowi;
bezokoliczniki: toczyć, przesuwać;
czasowniki zakończone na -no: spostrzeżono, ulepszano, dodano, umieszczono, połączono, otrzymano, nazwano;
imiesłowy: tworząc, obracające się, zmniejszające (podkreślono formy nieodmienne)
5f.15.
wzniósłszy się (imiesłów przysłówkowy uprzedni),
wykonanej (imiesłów przymiotnikowy bierny),
siedząc (imiesłów przysłówkowy współczesny),
rozniecanego (imiesłów przymiotnikowy bierny),
powstający (imiesłów przymiotnikowy czynny);
pozostałe czasowniki: przeniósł się, urządzono, odpoczywano, jedzono, gwarzono, śpiewano, odstępowano, uchodził, wynaleziono
5f.16.
Formy osobowe: jesteśmy, chcemy, jest, istnieje, uda się;
imiesłowy przymiotnikowe czynne: mające, pochodzących;
imiesłowy przymiotnikowe bierne: zainteresowani, zainstalowany
imiesłowy przysłówkowe: szukając
formy bezosobowe na -no, -to: rozpoczęto, wykorzystano, odebrano