7. Liczebnik
7.1.
W klasie pierwszej jest trzydzieścioro dzieci, czternastu chłopców i szesnaście dziewczynek. – Kilku uczniów wykonało zadanie przed czasem, w ciągu pół godziny.
7.2.
w roku 1896-tym – powinno być: w roku 1896
7.3.
Kup jeden chleb. – Jest jeszcze jedna bułka. – Weź jedno jabłko. – Jedne sanki już połamał. – Przyszło dwudziestu jeden mężczyzn i dwadzieścia jeden kobiet. – Poszła na spacer z dwojgiem dzieci i z dwoma psami.
7.4.
jednej, trzystu tysięcy, trzysta tysięcy, sześćdziesiąt, osiemnaście milionów, osiem, czterystu miliardów, cztery
7.5.
piętnaście, jeden; czterystu; pięć, dwa tysiące; szóstego; siódmym, dziewiętnastu; kilkunastotysięcznej, dwa, jeden, trzy; kilku
7.6.
Wyłącznie liczebniki główne
7.7.
kilka talerzy, masa ludzi, litr wody; trochę cukru, wiele osób, gram proszku; parę szklanek, metr tkaniny, tuzin jaj
7.8.
Np.: pięcioro jagniąt (rzeczowniki oznaczające istoty niedorosłe); czworo turystów (rzeczowniki określające osoby obu płci); troje nożyc (rzeczowniki występujące tylko w lm.); dwoje rąk (rzeczowniki występujące z natury parzyście)
7.9.
oczu, uszu; niemowląt, źrebiąt, kurcząt; ludzi, turystów, studentów; sań, drzwi, skrzypiec
7.10.
a) M. dzieci, pasażerowie, imieniny, ręce; D. dzieci, pasażerów, imienin, rąk; C. dzieciom, pasażerom, imieninom, rękom; B. dzieci, pasażerów, imieniny, ręce; Msc. dzieciach, pasażerach, imieninach, rękach; N. dziećmi, pasażerami, imieninami, rękami
b) Np. Troje dzieci weszło do sklepu. Przyglądam się trojgu dzieciom. Mam się zaopiekować trojgiem dzieci. Rozmawiamy o trojgu dzieciach.
7.11.
liczba (osób, …), ilość (wody, …)
7.12.
pół roku, półtorej godziny, trzy czwarte kilograma
7.13.
Jak przymiotniki odmieniają się liczebniki: pierwszy, drugi, dwojaki, podwójny
7.14.
Liczebniki główne (trzy, sto) odmieniają się przez przypadki; zbiorowe (dwoje, ośmioro) – przez przypadki; porządkowe (dwunasty, setny, pięćdziesiąty, pierwszy) – przez przypadki i rodzaje, wyjątkowo przez liczby (np. pierwsze mrozy); ułamkowe (trzy czwarte) – przez przypadki.
7.15.
Tłum całymi tysiącami wyległ na ulicę. – Nadciągały dalsze tysiące. – Zarabiał miliony. – Obracał miliardami.
7.16.
pięcioro – zbiorowy, trzej – główny, dwie – główny, szóstej – porządkowy, półtora – ułamkowy, trzydzieści osiem – główny
7.17.
kilkuset laty, kilkunastu bliskich znajomych, wielu życzliwych ludzi, z kilkoma przyjaciółmi