4. Pisownia wyrazów ze spółgłoskami wymawianymi niezgodnie z pisownią

4.1.
Podkreślone litery są zapisane niezgodnie z ich wymową, co może powodować błędy ortograficzne.

4.2.
chłód, lód, grad, śnieg, mróz, głód;
dźwig, samochód, straż, gaz, zlew

4.3.
a) b – p; d – t; g – k; w – f; z – s;
ź – ś; rz – sz; dz – c; dź – ć; dż – cz
b) Podkreślone spółgłoski wymawia się niezgodnie z pisownią: w przypadkach 1, 2 i 3 wymawia się je bezdźwięcznie, a w przypadku 4 dźwięcznie.

4.4.
trawa – trawka; środek – środkowy; ciężar – ciężki; wrogowie – wróg; zrobić – zrób; liczyć – liczba; prosić – prośba

4.5.
Np.: gwizd – kwiat; dwór – twór; Biebrza – Wieprz; zwijać – swatać; grzyb – krzyk; drzeć – trzeć

4.6.
(1) traci dźwięczność po spółgłosce bezdźwięcznej;
(2) traci dźwięczność po samogłosce, a przed spółgłoską bezdźwięczną;
(3) traci dźwięczność na końcu wyrazu

4.7.
(1) krzaczek, chwała, kwilić
(2) obtarty, podstawowy, słodki
(3) sprzedaż, lew, próg

4.8.
Kolumnami: krowa, zorza, panda, koza; plaża, papuga, twierdza, złoże

4.9.
Kolumnami: toreb, bud, gwiazd, nóg, flag, ław; głów, brzóz, łez, wież, róż, plaż

4.10.
kod – kot; głos – kłos; siedź – sieć; waza – faza
dama – tama; dzień – cień; źle – śle; zapał – sapał
bas – pas; miedź – mieć; szew – szef; żal – szal
Wyrazy w parach różnią się dźwięcznością jednej głoski (niekiedy nawet ta różnica nie występuje w mowie, a tylko w piśmie i w wyrazach pokrewnych)

4.11.
Niektóre wyrazy zapisuje się ze spółgłoską dźwięczną na końcu, co wynika z istnienia wyrazów pokrewnych, w których jest ona wymawiana dźwięcznie (np. traw, bo trawić, skub, bo skubać)

4.12.
Np.: Nie rusz tych róż! Pif, paf i paw spadł! Nie jestem rad z wysokości rat. Nie skub pszenicy, tylko się skup, bo skup zboża już blisko.

4.13.
budka, kózka, drzewko, torebka, brzózka, grudka, żabka, główka, grządka, walizka, słówko, ławka

4.14.
gniazdko –gniazdo; trawka – trawa, krówka – krowa, łezka – łza;
śrubka – śruba; gromadka – gromada; śliwka – śliwa; gałązka – gałąź

4.15.
słodycz, środek, ludzie, zwozić, podróżny;
wieźmy, stołować, liczebny, prosić, wiatr

4.16.
Kolumnami:
rzeczowniki: ciężar, tchórz, mróz, wiatr, mąż, okrąg;
przymiotniki: ciężki, tchórzliwy, mroźny, wietrzny, mężny, okrężny
czasowniki: ciążyć, tchórzyć, mrozić, wietrzyć, mężnieć, okrążać
przysłówki: ciężko, tchórzliwie, mroźnie, wietrznie, mężnie, okrężnie
W języku polskim stosujemy zasadę, że w różnych formach tego samego wyrazu stosujemy tę samą pisownię głosek, nawet jeśli w niektórych formach ulegają ubezdźwięcznieniu.

4.17.
a) Grunwald, sąsiad, niżej; zwężenie, wiatr, gorycz
b) ciężki, wojewódzki, słodki; beskidzki, środkowy, szwedzki

4.18.
(1) chrzęst, skrzyp, świst, trzask
(2) pośrednictwo, uprzejmość
(3) przybycie, przyjazd, przyjście, przylot
(4) rozkazodawca, władca, wódz, zwierzchnik

4.19.
przyjaciele, przyjaciół, przyjaciołom, przyjaciółmi, przyjaciołach

4.20.
Strzeżonego Pan Bóg strzeże. – Korzeń nauki gorzki, lecz owoc słodki. – Lepiej późno niż wcale. – Leniwemu zawsze święto. – Paluszek i główka to szkolna wymówka. – Kto latem próżnuje, zimą głód czuje. – Zrób swoje i siedź cicho. – Czas najlepszy lekarz. – Nie ma róż bez kolców. – I wilk syty, i owca cała. – Żeby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała. – Nie wywołuj wilka z lasu, nie budź licha, kiedy śpi. – Nie mów hop, dopóki nie przeskoczysz. – Kto pierwszy, ten lepszy. – Każda choroba ma swoje lekarstwo.
Dopisane litery są wymawiane niezgodnie z wymową, bo bezdźwięcznie.

4.21.
Kolumnami: przedpokój, książki, przysługę, twarz, przeraźliwie;
swobodnie, ścieżce, przyjaźń, trwożliwie, rozkaz

4.22.
Zaopatrzyli składnicę w towary – Zaspokoili pierwsze potrzeby – Zapewnili dziecku utrzymanie – Zabezpieczyli żywność przed zepsuciem

4.23.
rozchmurzyć się, rozchwiać, rozczarować, rozkazać, rozkręcić, rozpędzić, rozszerzyć, rozświecić, bezczynny, bezkonkurencyjny, bezkrytyczny, bezpłatny, bezpośredni, bezprzykładny, bezskuteczny

4.24.
Wyróżnione spółgłoski czytane są bezdźwięcznie (niezgodnie z pisownią), z powodu ubezdźwięcznienia na końcu wyrazu albo w sąsiedztwie spółgłosek bezdźwięcznych.

4.25.
Rząd nietoperzy obejmuje około 1100 gatunków. Wszystkie są obdarzone zdolnością lata­nia. Są to zwierzęta niewielkie. Te, które występują w Polsce, ważą 3,5–40 g, a rozpiętość ich skrzydeł wynosi 18–45 cm. Każdy nietoperz prowadzi nocny tryb życia. W zależności od tego, gdzie żyje, zjada różne rodzaje owadów, pająków, wodnych skorupiaków, a nawet ssaków. Lata z prędkością 5–10 m na sekundę. Podczas polowania nie posługuje się wzrokiem. Tworzy sobie obraz otoczenia przede wszystkim za pomocą wysyłanych przez siebie ultradźwię­ków. W ten sposób określa kierunek, z którego dociera echo.
Do rozszy­fro­wania informacji zawartych w echu nietoperz potrzebuje około 0,1 sekundy. Gdy zbliża się do celu, wydawane przez niego trzaski ultradźwię­kowe są coraz szybsze i dochodzą do 300 na sekundę. Podczas mgły czy opadów deszczu dźwięk rozprasza się na kropelkach wody i nieto­perz jest bezradny. Z tego też powodu niechętnie podejmuje wtedy loty.

4.26.
Jeż europejski mieszka w lesie o bujnym podszyciu. W dzień śpi ukryty pod liśćmi w rozpadlinach ziemnych i jamkach. O zmierzchu wychodzi z ukrycia w poszukiwaniu jedzenia. Jego zawsze wilgotny nos stanowi dosko­nały narząd czuciowy. Obwąchując wszystko dookoła, głośno sapie i par­ska, wciąga powietrze, aby poznać najbliższe otoczenie badanego przed­miotu. Unosi nos również wtedy, gdy jest zaniepokojony. Przestraszony zwija się w kolczastą kulę. Ma dobrze rozwinięty smak, gustuje w jedzeniu owadów, robaków, ślimaków, płazów, drobnych ssaków (gryzoni) oraz aroma­tycz­nych grzybów i przejrzałych owoców. Nie robi żadnych zapasów na zimę. Już w październiku zapada w pięciomiesięczne odrętwienie w gniazdku wyścielonym mchem i liśćmi. Zapada w sen zimowy tak głęboki, że wdycha powietrze pięćdziesiąt razy wolniej niż podczas czuwania. ponieważ jeż tępi szkodliwe owady, jest pożyteczny i znajduje się pod ochroną.